AI như máy kéo giúp nông dân cày ruộng nhanh hơn, nhưng không thể thay thế con người trong việc quyết định gieo trồng cây gì và khi nào.
Trong bối cảnh công nghệ AI phát triển mạnh mẽ, nhiều thông tin trên các phương tiện truyền thông đang gióng lên hồi chuông báo động về “ngày tàn” của nghề lập trình. Những tiêu đề giật gân về việc AI sẽ thay thế hoàn toàn lập trình viên, hay người không biết code cũng có thể tạo ứng dụng nhờ AI đang gây hoang mang trong cộng đồng công nghệ.
Tuy nhiên, theo ông Đào Trung Thành, Phó Viện trưởng Viện Công nghệ Blockchain và AI, người có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực công nghệ, những nhận định và tuyên bố này phần nhiều mang tính chất giật gân hơn là từ những người thực sự hiểu biết về công việc của ngành lập trình.
AI – Công cụ hỗ trợ, không phải kẻ thay thế
Thế nhưng nếu ai đó còn nhớ, trong một tuyên bố của mình vài tháng trước, CEO Google Sundar Pichai cho biết, hiện có khoảng 25% dòng code mới của họ do AI tạo ra. Đó là minh chứng rõ ràng nhất cho thấy AI sẽ có tác động không nhỏ đến công việc của lập trình viên. Liệu trong tương lai, tỷ lệ này có thể tăng lên đến mức thay thế hoàn toàn lập trình viên không?
Nhưng theo ông Thành đã đưa ra góc nhìn khác: “Việc AI tạo ra 25% code không có nghĩa là nó có thể thay thế lập trình viên, mà nó giống như một công cụ hỗ trợ mạnh mẽ — giống như máy kéo đã giúp nông dân cày ruộng nhanh hơn, nhưng không thể thay thế người quyết định gieo trồng gì và khi nào.“
Ông nhấn mạnh rằng các dòng code chỉ là “phần bề nổi” của công việc lập trình. Đằng sau những dòng code là cả một quá trình tư duy, thiết kế và ra quyết định mà AI hiện tại chưa thể đảm nhận. Ông so sánh: “Lập trình không chỉ là viết code, mà còn là tư duy logic, sự sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Điều này cũng giống như một nhạc sĩ: AI có thể chơi lại một bản nhạc, có thể tự động sáng tác theo một phong cách nào đó, nhưng để tạo ra một tác phẩm có hồn, có dấu ấn cá nhân thì vẫn cần con người.”
Thông thường những người đưa ra nhận định về việc AI thay thế con người trong lập trình lại không biết nhiều về công việc lập trình. Trong quy trình phát triển phần mềm, AI đang có tác động lớn nhất đến các giai đoạn coding, debugging và viết tài liệu. Các công cụ như GitHub Copilot đang giúp lập trình viên tăng tốc đáng kể trong những công đoạn này. Tuy nhiên, ông Thành khẳng định rằng các công đoạn mang tính chiến lược hơn vẫn cần đến bàn tay con người.
“Những công đoạn mang tính chiến lược hơn như phân tích yêu cầu, thiết kế hệ thống, kiến trúc phần mềm, bảo mật, và tối ưu hiệu năng thì AI vẫn chưa thể thay thế con người. Đây là những bước đòi hỏi sự hiểu biết về bối cảnh, khả năng đánh giá rủi ro, và đặc biệt là tư duy phản biện,” ông Thành nêu rõ.
Ông minh họa quan điểm này bằng một câu chuyện từ thời La Mã cổ đại: “Khi xây dựng cầu cống, các kỹ sư La Mã phải đứng dưới cây cầu khi nó được thử nghiệm tải trọng. Điều đó đảm bảo rằng họ không chỉ tính toán dựa trên lý thuyết mà còn có trách nhiệm với chất lượng công trình. Lập trình cũng vậy, AI có thể viết code, nhưng con người vẫn là người chịu trách nhiệm cuối cùng về chất lượng và độ tin cậy của sản phẩm.”
Vì vậy, thay vì xem AI như một đối thủ, lập trình viên nên xem đây là cơ hội để nâng cao hiệu suất làm việc của mình. Ông Thành chia sẻ: “AI không phải là đối thủ, mà là một ‘trợ lý ảo’ giúp lập trình viên làm việc hiệu quả hơn. Cách tốt nhất để tận dụng AI là xem nó như một công cụ tăng tốc — giúp tự động hóa những công việc nhàm chán, gợi ý giải pháp, nhưng luôn có con người kiểm soát đầu ra.”
Ông ví von mối quan hệ này như thợ thủ công làm việc với máy móc: “Cách làm việc với AI giống như một thợ thủ công làm việc với máy móc. Máy có thể cắt gỗ chính xác hơn, nhưng người thợ vẫn quyết định thiết kế, chọn vật liệu, và hoàn thiện sản phẩm cuối cùng.”
Trong thực tế, lập trình viên có thể tận dụng các công cụ AI như GitHub Copilot, Cursor, Replit Agent để tăng tốc viết code, tạo test case và phát hiện lỗi nhanh hơn. Tuy nhiên, ông Thành nhấn mạnh: “AI có thể giúp lập trình viên đi nhanh hơn, nhưng việc đi đúng hướng vẫn phải do con người quyết định.”
Những rủi ro về bảo mật khi sử dụng AI
Cho dù có thể là một công cụ hỗ trợ hữu ích cho các lập trình viên, việc sử dụng AI trong lập trình cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro về bảo mật mà lập trình viên cần nhận thức rõ. Ông Thành nêu ra ba rủi ro chính:
“Một là, mã nguồn kém an toàn: AI có thể gợi ý các đoạn code chứa lỗ hổng bảo mật mà lập trình viên không phát hiện ra ngay.”
“Hai là, rò rỉ dữ liệu: Khi lập trình viên sử dụng AI, có thể họ vô tình đưa dữ liệu nhạy cảm vào prompt, tạo ra nguy cơ rò rỉ thông tin.”
“Ba là, phụ thuộc vào AI: Nếu không có khả năng đánh giá code, lập trình viên dễ trở thành người ‘copy-paste’ mà không hiểu bản chất.
Ông đưa ra một hình ảnh so sánh sinh động: “Giống như một kiếm sĩ thời xưa, AI có thể là một thanh kiếm sắc bén, nhưng nếu không biết cách sử dụng, nó có thể gây hại nhiều hơn lợi ích.” Các rủi ro về bảo mật như trên càng cho thấy, việc AI thay thế hoàn toàn lập trình viên và việc người bình thường có thể tự tạo ra một phần mềm chất lượng cao chỉ bằng AI là một viễn cảnh khó có thể hiện thực trong tương lai gần.
Thay đổi trong nhận thức về hoạt động CNTT
Sự phát triển nhanh chóng của AI đòi hỏi phải có những thay đổi trong cách đào tạo CNTT. Ông Thành chỉ ra rằng: “Học lập trình bây giờ không còn chỉ là học viết code, mà cần học tư duy tính toán (computational thinking), kiến trúc hệ thống, và bảo mật.”
Ông đề xuất các trường đại học nên giảm thời gian dạy cú pháp ngôn ngữ lập trình, thay vào đó tập trung vào thiết kế hệ thống, thuật toán và tư duy phản biện. Đồng thời, cần bổ sung các khóa học về AI và lập trình với AI, đồng thời chú trọng đến ethics và security.
“Lập trình viên tương lai sẽ không chỉ là người viết code, mà là người điều phối AI, kiểm tra, tinh chỉnh và bảo vệ hệ thống,” ông nhận định.
Ngoài ra để mọi người nhận thức được đầy đủ và cân bằng về tiềm năng cũng như rủi ro của AI, đồng thời không gây hoang mang thái quá cho cộng đồng lập trình viên, ông Thành đưa ra một góc nhìn đầy tích cực: “Thay vì nói về ‘ngày tàn’ của lập trình viên, chúng ta nên nói về ‘ngày tiến hóa’ của nghề lập trình.”
Ông nhấn mạnh rằng AI không phải là kẻ thù, mà là một cuộc cách mạng tương tự như điện, internet hay tự động hóa. AI không làm mất đi việc làm, mà thay đổi bản chất công việc, khiến lập trình viên trở thành nhà thiết kế hệ thống, chuyên gia AI, và kiến trúc sư phần mềm.
Cuối cùng, ông Thành đúc kết lại bằng một tuyên bố đầy sức nặng: “AI không lấy đi việc làm của lập trình viên, mà chỉ lấy đi việc làm của những lập trình viên không biết tận dụng AI.”
Đây có lẽ là thông điệp quan trọng nhất mà mỗi người làm trong ngành công nghệ cần ghi nhớ trong thời đại AI đang phát triển mạnh mẽ như hiện nay. Thay vì lo sợ và phản đối, việc học cách sống chung và làm việc hiệu quả với AI sẽ là chìa khóa để thành công trong tương lai.
Nguồn: Cafebiz
